Etapy badania naukowego

Etapy badania naukowego

Każde badanie naukowe, zarówno takie przeprowadzone w ramach pracy licencjackiej czy magisterskiej, jak również realizowane ramach innych projektów badawczych np. podczas studiów doktoranckich, musi przejść kilka niezbędnych etapów.

Pomysł na badanie

Zanim badacz przystąpi do realizacji badania naukowego, musi mieć na nie w ogóle pomysł. Pierwszym etapem procesu badawczego jest wyłonienie się w umyśle badacza pytania lub pytań badawczych. Pojawiają się one podczas obserwowania otaczającej nas rzeczywistości, wertowania literatury naukowej czy analizowania znanych nam już teorii naukowych. Podczas swoich obserwacji świata i nauki badacz dostrzega „wyrwę”, to znaczy rodzaj luki lub kontrowersji która rodzi w nim nowe pytania.

Po postawieniu sobie pierwszych badawczych pytań przychodzi pora na sformułowanie hipotez. Hipotezy badawcze to nic innego jak próba wstępnej, jeszcze teoretycznej, odpowiedzi na pytania które pojawiły się w umyśle badacza. Po refleksji „Jak to jest?” przychodzi czas na „A może tak i tak…”. Hipotezy badawcze stanowią pewnego rodzaju przewidywanie odpowiedzi na pytania badawcze. Są również wstępem do stworzenia planu badania.

Stworzenie planu badania

Od postawienia do zweryfikowania swoich hipotez jeszcze daleka droga. Najpierw badacz staje przed zadaniem stworzenie planu swojego badania, a więc przed wyborem schematu badawczego (eskperymentalny, quasi-eksperymentalny/różnicowy lub korelacyjny), wyborem narzędzi badawczych (operacjonalizacją), określeniem próby badawczej. Szczególnym momentem jest tutaj określenie zmiennych, które mają być mierzone (osobowość, stan zdrowia, zadowolenie z życia, płeć, itd.) oraz wybranie narzędzi do ich pomiaru.

Do badania naukowego możemy użyć gotowych, wystandaryzowanych już testów i kwestionariuszy, co jest zdecydowanie polecaną przeze mnie opcją. Mamy dostęp do wielu narzędzi, które zostały opracowane z uwzględnieniem wymogów psychometrycznych, i które posiadają odpowiednią trafność i rzetelność. Pomiar przeprowadzony takimi testami jest również bardziej rzetelny i pozwala uzyskać rzetelne wyniki. Jednak dostęp do takich testów jest często płatny (Choć nie zawsze! Wiele narzędzi o wysokich parametrach jest ogólnodostępne.)  co zachęca badaczy do stworzenia własnych, autorskich ankiet. Jest to kusząca opcja, lecz równie zwodnicza. Stworzenie własnego narzędzia do pomiaru nakłada na badacza dodatkową pracę – należy sprawdzić nową ankietę pod kątem rzetelności i trafności. Zwykle jednak etap ten jest pomijany, ankiety tworzone są „od tak”, co powoduje później trudności w analizie i opracowaniu uzyskanych wyników (ich rzetelność również pozostawia wówczas wiele do życzenia). Obok zastosowania istniejących już polskich narzędzi oraz stworzenia własnych istnieje jeszcze możliwość adaptacji narzędzi obcojęzycznych.

Realizacja

Kiedy zostanie opracowany plan badania, z  uwzględnieniem doboru narzędzi, próby badawczej, schematu badania, można przystąpić do realizacji badania (czy z powodzeniem? To się okaże!). Pierwszym etapem realizacji projektu badawczego jest dokonanie pomiaru. Pomiar przeprowadza się na dobranej uprzednio grupie osób badanych, z użyciem wybranych przez siebie narzędzi.

Następnie, gdy testy/kwestionariusze/ankiety w wersji papierowej lub komputerowej zostaną zgromadzone, badacz (lub statystyk) tworzy bazę danych, zawierającą odpowiedzi respondentów wraz z danymi na ich temat (np. ich wieku czy płci).

Dane zgromadzone w bazie zostają poddane analizie statystycznej. Przeprowadzenie analiz pozwala na weryfikację postawionych przez badacza hipotez. Ostatnim etapem procesu badawczego jest dokonanie opisu i dyskusji wyników analiz statystycznych. Należy pamiętać, że opis nie są to sprawy tożsame. Opis stanowi sprawozdanie z przeprowadzonych analiz statystycznych wraz z objaśnieniem, które analizy co oznaczają i w jakim celu zostały przeprowadzone. Na podstawie opisu można również wnioskować, czy postawione wcześniej hipotezy zostały potwierdzone czy też nie. Przeprowadzenie dyskusji wyników polega zaś na przyjrzeniu się uzyskanym wynikom pod kątem postawionych wcześniej pytań i hipotez badawczych a także znanych już badań czy teorii naukowych. Zadanie dokonania takiej dyskusji należy do badacza (przeczytaj więcej o tym jakie zadania należą do statystyka i kiedy się do niego zgłosić).

Litertura:
Bedyńska S., Cypryańska M., Statystyczny drogowskaz 1. Praktyczne wprowadzenie do wnioskowania statystycznego, 2012, SWPS
Brzeziński J., Metodologia badań psychologicznych, 2006, PWN